Sử dụng thuốc an toàn hợp lý

Có thể bạn sẽ dễ dàng tìm thấy bất kỳ loại thuốc nào bạn muốn tại các nhà thuốc. Tuy nhiên làm sao để sử dụng thuốc hiệu quả, an toàn là chuyện không đơn giản. Bởi vì thuốc thật sự là “con dao hai lưỡi”, ngoài tác dụng điều trị, chúng hoàn toàn có khả năng gây nguy hiểm cho người uống nếu không được sử dụng hợp lý.

ThS-BS Phạm Đình Nguyên- Bệnh viện Nhi Đồng 1

Thuốc bán theo đơn

Thuốc bán theo đơn là những thuốc chỉ nên dùng khi có chỉ định của bác sĩ và về nguyên tắc thuốc chỉ được bán ra khi người mua có đơn thuốc của bác sĩ. Đơn thuốc này có thể bị từ chối nếu như đã hết hiệu lực hay người bệnh sử dụng để mua lại nhiều lần.

Kháng sinh là một trong những thuốc thuộc nhóm kê đơn. Tuy nhiên chúng ta thường có thói quen tự mua kháng sinh để sử dụng khi sốt, ho, sổ mũi, đau họng… Trong khi đó, kháng sinh hầu như không cần thiết không phải sử dụng trong các trường hợp. Điều này không chỉ gây tốn kém tiền bạc, ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn làm tăng nguy cơ kháng thuốc cho bản thân và cộng đồng.

Bên cạnh kháng sinh, thuốc kháng viêm-giảm đau là nhóm thuốc thứ hai thường được sử dụng bừa bãi trong khi đó ngoại trừ Aspirin, Paracetamol (Tylenol, Hapacol, Efferalgan) và Ibuprofen, tất cả những thuốc còn lại đều cần thiết phải có chỉ định của bác sĩ.

Bên cạnh kháng sinh, kháng viêm- giảm đau còn có nhiều loại thuốc khác thuộc nhóm kê đơn như thuốc điều trị tim mạch, huyết áp, tiểu đường, hormon (ngoại trừ thuốc ngừa thai), kháng lao, kháng nấm, kháng virus, thuốc điều trị rối loạn đông máu, thuốc điều trị hen suyển, điều trị rối loạn cương dương…

Một thuốc phù hợp với người này không hẳn đã có hiệu quả và an toàn đối với người kia. Vì vậy không nên dùng thuốc theo kiểu “truyền miệng” hay mượn toa thuốc của người khác khi thấy họ có những biểu hiện tương tự với mình. Liều điều trị và liều gây độc của những thuốc thuộc nhóm kê đơn thường rất gần nhau do vậy chỉ sử dụng khi có ý kiến của bác sĩ. Không tự ý tăng, giảm liều, ngưng đột ngột hay kéo dài hơn so với đơn thuốc đã được chỉ định.

Trong quá trình đang điều trị, nếu muốn dùng thêm thuốc khác ngay cả chỉ là thuốc bổ hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để tránh tình trạng tương tác thuốc hay thay đổi hiệu quả của thuốc điều trị.

Thuốc bán không theo đơn

Thuốc bán không theo đơn là những thuốc có thể mua mà không cần phải có chỉ định của bác sĩ. Những thuốc này có thể được tìm thấy ở nhà thuốc và đôi khi ở những nơi khác như siêu thị, nhà ga, hiệu sách… Thuốc không kê đơn thường chỉ có tác dụng làm dịu triệu chứng như sốt, ho, sổ mũi, nhức đầu hay tăng cường sinh lực như vitamin và khoáng chất.

Mặc dù thuốc có thể mua khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Nhưng điều này không có nghĩa là thuốc hoàn toàn an toàn với người sử dụng. Để không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, cần phải đọc kỹ tên thuốc và các thông tin được in trên nhãn mác như thành phần, liệu lượng, cách dùng, những tác dụng phụ có thể gặp phải và những trường hợp nào cần hạn chế hay ngưng sử dụng sản phẩm này. Khi sử dụng thuốc cần dùng đúng theo liều lượng do nhà sản xuất đưa ra. Không nên dùng quá liều hay kéo dài hơn so với thời gian được khuyến cáo.

Đa số các chuyên gia đều khuyên rằng nên chọn thuốc không kê đơn chỉ có tác dụng làm dịu một triệu chứng mà thôi. Tránh sử dụng những thuốc phối hợp nhiều dược chấtmặc dù chúng có thể giảm nhiều triệu chứng cùng một lúc nhằm hạn chế khả năng tương tác thuốc có hại cho cơ thể. Hãy tham khảo ý kiến của dược sĩ, bác sĩ trước khi phối hợp nhiều loại thuốc không kê đơn với nhau hoặc đang dùng thuốc để điều trị bệnh theo chỉ định của bác sĩ.

Vitamin, khoáng chất đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì và tăng cường sức khỏe. Tuy nhiên thuốc bổ chỉ thật sự “ bổ” nếu được sử dụng đúng liều lượng và đúng đối tượng. Dùng quá nhiều thuốc bổ trong một khoảng thời gian dài có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho cơ thể. Đôi khi một số thành phần trong thuốc bổ có thể làm giảm hiệu quả và tăng độc tính của thuốc điều trị. Vì vậy hãy hỏi ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi cho bé uống thuốc bổ nếu bé đang phải dùng thuốc để điều trị bất kỳ một bệnh lý nào.

Trong đợt điều trị, hãy cố gắng ghi nhận tất cả những thuốc không kê đơn, thuốc bổ, thực phẩm chức năng hay những loại thảo dược đã và đang dùng để cung cấp cho bác sĩ trong mỗi lần tái khám.

Trước khi dùng bất kỳ thuốc nào hãy đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và thông báo ngay cho bác sĩ hoặc dược sĩ những bất thường xảy ra trong quá trình dùng thuốc. Để thuốc luôn bảo đảm chất lượng cần được ở nơi khô thoáng hay tủ mát, tránh ánh sáng tùy theo yêu cầu của nhà sản xuất. Cần chú ý đến hạn dùng và thời gian hủy thuốc sau khi mở nắp để thay thế thuốc mới ngay cả khi thuốc cũ vẫn còn nhiều.