Hen phế quản ở trẻ em

Theo thống kê, tại Hoa Kỳ có khoảng 17 triệu người bị hen phế quản với chi phí điều trị mỗi năm lên đến 6 tỷ 200 triệu đô la. Hàng năm có gần 1 triệu trẻ em mắc bệnh hen ở Mỹ phải vào viện cấp cứu. Riêng tại các nước châu á như Singapore, Thái Lan, Việt Nam có khoảng 10-20% trẻ em mắc bệnh hen. Hầu hết các trẻ này đều phải dùng thuốc mỗi ngày hay nghỉ học để nhập viện điều trị .Điều này cho thấy hen phế quản là một bệnh rất phổ biến, có ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày và chất lượng cuộc sống của bản thân và gia đình người bệnh.

ThS.BS Phạm Đình Nguyên - Bệnh viện Nhi  Đồng 1

Hen phế quản là gì

Hen là tình trạng viêm mạn tính của đường hô hấp dưới do phản ứng quá mức của phế quản khi tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng hay kích thích trong cơ thể hoặc môi trường xung quanh. Hâu quả của quá trình này là phế quản bị co thắt, phù nề và tắc nghẽn.

Có thể nói hen phế quản là “ bệnh của mọi nhà” vì bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh. Tuy nhiên bệnh có tính di truyền do vậy trẻ sẽ có khả năng mắc bệnh cao hơn nếu như trong gia đình có người bị hen.

Hen khởi phát khi nào

Lý do tại sao cơ thể trở nên quá mẫn vẫn còn nhiều bàn cãi. Tuy vậy các nhà chuyên môn đều cho rằng mỗi người có đáp ứng khác nhau với môi trường xung quanh và ở những người nhạy cảm, cơn hen sẽ khởi phát khi họ tiếp xúc với một hoặc nhiều tác nhân gây dị ứng hay kích thích như:

• Phấn hoa, cây cỏ.
• Bụi , nấm mốc, lông hay chất thải của các vật nuôi, côn trùng…
• Thức ăn như thịt, hải sản, nhộng , trứng, sữa, đậu nành, đậu phụng, các chất phụ gia có trong thực phẩm hay đơn giản chỉ là những vật dụng hàng ngày như bao cao su, găng tay có chứa latex…
• Đôi khi cơn hen sẽ xuất hiện sau một đợt viêm nhiễm đường hô hấp cấp tính, khi người bệnh hít phải khói thuốc lá hay hóa chất lạ, uống thuốc để điều trị bệnh lý khác hoặc khi thời tiết thay đổi hay thậm chí sau khi hoạt động thể lực gắng sức hoặc biểu lộ cảm xúc vui- buồn quá độ.
• Nhận biết trẻ bị hen

Sẽ rất khó khăn để nhận ra trẻ bị hen nếu trẻ còn quá nhỏ. Bởi vì khi đó bé chưa thể than phiền với cha mẹ về cảm giác khó thở hay nặng ngực. Tuy vậy, hãy nghĩ đến khả năng trẻ mắc bệnh khi bé có những biểu hiện như:

• Khò khè, khó thở thường xẩy ra vào sáng sớm, ban đêm hoặc sau khi bé chơi đùa, giỡn cười, khóc hay hoạt động thể lực.
• Ho là một trong những triệu chứng thường gặp. Đôi khi ho là dấu hiệu duy nhất ở trẻ có bệnh hen. Ho thường xuất hiện sau khi tập thể dục, chạy nhảy hoặc khi bé đang ngủ giữa khuya và lúc trời gần về sáng. Ho có khuynh hướng kéo dài, có hoặc không có đàm kèm theo.
• Tình trạng ho, khò khè, khó thở có khuynh hướng lặp đi lặp lại theo mùa hoặc khi thời tiết thay đổi.

Tùy theo độ nặng nhẹ của hen mà triệu chứng sẽ biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau. Trẻ có thể bị gián đoạn hoặc giới hạn trong sinh hoạt hàng ngày hoặc suy hô hấp và tử vong nhanh chóng khi cơn hen đến mà không được xử trí kịp thời và đúng đắn. Do vậy, nếu con bạn có những dấu hiệu trên hãy để đưa bé đến bác sĩ để được điều trị phù hợp.

Chẩn đoán hen phế quản

Đễ chẩn đoán chính xác trẻ có bệnh hen hay không là một công việc khá phức tạp đòi hỏi bác sĩ phải thu thập đầy đủ các thông tin như hoàn cảnh xuất hiện và thoái lui của các triệu chứng, tiền căn dị ứng và bệnh tật của trẻ cũng như các thành viên khác trong gia đình, môi trường sinh sống … Sau khi thăm khám cẩn thận, để đánh giá mức độ nặng nhẹ và loại trừ các bệnh lý khác, đôi khi các thầy thuốc cần phải thực hiện các phương tiện chẩn đoán chuyên biệt như: chụp Xquang phổi, công thức máu, xét nghiệm đánh giá tình trạng miễn dịch và dị ứng, thăm dò chức năng hô hấp…

Điều trị hen phế quản

Một khi đã xác định trẻ mắc bệnh hen, tùy theo mức độ và số lần xuất hiện của cơn hen trong ngày, trong tuần, trong tháng mà việc điều trị sẽ khác nhau. Trẻ có thể chỉ cần dùng thuốc cắt cơn khi cần thiết hoặc phải dùng thuốc đều đặn mỗi ngày. Để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ, cần tuân thủ điều trị, không tự ý điều chỉnh hay cho bé sử dụng thuốc khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ.

Mặc dù hen phế quản chưa thể chữa khỏi nhưng trẻ hoàn toàn có thể sinh hoạt bình thường nếu cơn hen được kiểm soát tốt. May mắn thay, mỗi người trong chúng ta đều có thể trở thành “ bác sĩ tại gia” của bé thông qua việc hướng dẫn bé thay đổi thói quen sinh hoạt phù hợp và điều độ; cải thiện môi trường sống,loại bỏ hay giảm thiểu các yếu tố gây dị ứng hay kích thích như nâng cao y thức bảo vệ môi trường sinh thái xung quanh, bỏ hút thuốc lá, không cho bé ăn thức ăn hay tiếp xúc với những chất có thể khởi phát cơn hen, tránh nuôi súc vật hay trồng các loại cây cỏ gây dị ứng trong nhà, dọn dẹp và giữ nhà cửa luôn thông thoáng sạch sẽ.